İngiltere’ nin Para Birimi: Sterlin

Günümüzde sıklıkla kullanılmakta olan ve küresel ekonomideki gücünü koruyan Sterlin ( British Pound ) , halen kullanımda olan en eski para birimi olma özelliğini taşır. Borsada stabil oluşuyla bilinse de İngiltere’nin Brexit kararıyla kısmi değer kaybına uğradığı görülmüştür. Ancak bu değer kaybı dahi diğer para birimleri karşındaki gücünü kaybettirmemiştir. Döviz bakımından majör dövizler kategorisinde yer alır.

İngiliz Sterlini ve Tarihi

İngiltere Merkez Bankasında ilk kez 1694 yılında basılan sterlin banknotlarıyla İngiltere’nin ekonomideki varlığı ulusal hale gelmiştir. Basılan ilk banknotların üzeriyse el yazısıyla yazılmıştır. Ulusal piyasaya sunulan bu banknotlar 1745 yılına kadar tedavülde kalmıştır. Fakat 1745 itibarıyla bir ve iki pound olmak üzere iki çeşit banknota geçilmiştir. Yine bu banknotların da ömrü uzun olmamış, 1855 yılına gelindiğinde Napolyon Savaşıyla birlikte tamamen matbaa baskı sistemine geçilmiştir ve böylece el yazısı banknotlar ömrünün sonuna gelmiştir. Bu dönemde ortaya çıkan ünlü çeyreklik peniler ise 1860’ta ortaya çıkıp 1956 yılında kullanım ömrünü yitirmiştir. Kullanımda kaldığı 96 yıl boyunca 6 kral/kraliçe görmüştür.

Sterlin

Birinci Dünya Savaşı ise İngiliz ekonomisinde 1 sterlinlik madeni altın paraların sonunu getirmiştir. 1914 yılından önce kullanımda olan bu madeni paralar ekonomik çökmeyi engellemek amacıyla halktan geri toplanarak tedavülden kaldırılmıştır. Gerçekleşen savaşla ortaya çıkan dış borçlar, savaş ve ordu masrafları, Merkez Bankası rezervlerini garantiye alma isteği gibi gerekçeler 1 sterlinlik altın paranın kaldırılma sebeplerindendir.

Tarihler İkinci Dünya Savaşını gösterdiğinde ise İngiltere Merkez Bankası ve sterlin, ekonomi cephesinde kendi savaşlarını vermişlerdir. Dönemin en büyük tehdidi olan Nazi Almanya’sı bir yandan ülkeleri farklı farklı yollardan düşürme arayışına girmiştir. İngiliz ekonomisini bitirme hamlesi olarak büyük miktarlarda basılan sahte sterlinler Nazi hükümeti tarafından piyasaya sürülmüştür. 1940’lı savaş yıllarında İngiliz sterlininin yaşadığı ekonomik buhranın %10’a yakını bu sahte para basma saldırısından kaynaklanmıştır. O dönem İngilizler sahte para basma saldırısını engellemek içinse taklidi daha zor olan demir paralara yönelmişlerdir.

İngiltere Merkez Bankası’nın açıkladığı verilere göre küresel dolaşımda bulunan 1 milyon banknotta yalnızca 300 sahte banknot bulunmaktadır. Yine de bu oran Euro ve dolara göre daha başarısızdır.

İkinci Dünya Savaşı sırasında demir parayla başlayan sahteciliği önleme girişimi günümüzde çok daha kompleks hal almıştır. Hologram kullanımı, floresan mürekkepler, filigran ve metalik iplik yöntemi sterlini koruyan güncel tekniklerden bazılarıdır.

Kökende Sterlin: Etimoloji

Doğuşu bir Norman parasına dayanmaktadır. Esası ‘’sterling’’ olan sözcük, köken olarak ‘’eing’’ yani ‘’küçük yıldız’’ kelimesine uzanmaktadır. 11. yüzyıl dolaylarında ortaya çıktığı düşünülen kelime gümüş para birimi anlamında kullanılmıştır. Yıldız kelimesiyle olan bağlantısı ise Norman paralarının üzerinde bulunan yıldız işaretidir.

Sterlinin Özellikleri

Sterlin her ne kadar ekonomik gücüyle bilinse de polemiklerle de zaman zaman gündemi işgal etmektedir. Sterlin mi yoksa pound mu karmaşası günümüzde dahi kesin sonuca varamamıştır. Resmi kaynaklara bakıldığında ise pound olarak karşımıza çıkmaktadır. İki adet 1 pound ile bir adet 2 poundun ağırlığı eşittir. Yine bu duruma paralel olarak iki adet 5 pound ile bir adet 10 poundun ağırlığı da eşit durumdadır.

Bölgenin en eski ve en güçlü para birimi olma özelliğini elinde tutan sterlin, kullanıma girdiği andan itibaren kullanılmaya devam eden nadir para birimlerinden biridir. Borsadaki karşılığı GBP’dir ve Great Britain Pound yani Büyük Britanya Poundu anlamına gelmektedir.

İngiltere para biriminin ondalık sisteme dayanması 15 Şubat 1971 tarihli Ondalık Günü’ne (Decimal Day) uzanmaktadır ve ondalık sistem bu özel günün 10 yıl ardından uygulamaya geçmiştir. Öncesinde 12 kuruşluk ve toplamda 240 kuruş olan sistem kullanılmaktadır. Türk lirasındaki kuruş sistemine benzer şekilde İngiliz sterlininde de penny/pence ayrımı vardır. Yine bizdeki gibi 100 peni 1 sterline denk gelmektedir ve ‘’p’’ ile gösterilir. Sterlin ise ‘’£’’ sembolüyle gösterilir.

Sterlin Banknotlar

En güçlü dövizlerden biri olarak görülen sterlin, İngiltere’nin aldığı Brexit yani Avrupa Birliği’nden ayrılma kararıyla değer kaybına uğramıştır. Fakat bu kayıp dahi sterlini dolar ve Euro’dan geri düşürmemiştir. Küresel konumda en çok rezerv edilen üçüncü para birimidir. Dolar, yen ve Euro’dan sonraysa küresel borsada en çok işlem gören dördüncü döviz birimidir.

Sterlin hakkındaki detaylardan biriyse mevcut kral ya da kraliçe kimse para üzerinde onun temsili vardır. Fakat bu detayı ilginç kılan kısım, İngiltere’de değişen her kral ya kraliçe için paranın üzerindeki suretleri yön değiştirmektedir. Bir kral/kraliçe sağa bakıyorsa onun yerine gelen kral ya da kraliçe sola bakmak zorundadır.

Sterlin mi Pound mu?

Sterlin, bu para birimini kullanan her ülkenin kendi merkez bankasında bastırdığı para birimidir. Yani İngiliz Sterlini, İskoç Sterlini, Galler Sterlini, Kuzey İrlanda Sterlini…vb. sterlinler kendi ülkelerindeki merkez bankalarında bastırılır fakat Birleşik Krallık sınırları dahil hiç bir ayrımı yoktur, hepsi Pound olarak geçer. Öte yandan, İngilizler, kendi para birimlerini “pound” olarak kullanır. Bir İngiliz “bu kaç sterlin?” demez, “bu kaç pound?” der. veya “xxx pound maaşım var” der.

Sterlin Nerede Basılır, Nerede Kullanılır?

Sterlin, İngiltere Merkez Bankası hükmünde idare edilmektedir. Bank of England sterlinin resmi bankası konumundadır ve İngiltere ve Galler’de sterlin için banknot tedarikçisi olarak görev yapmaktadır. İngiltere çevresi olmak üzere Kuzey İrlanda, İskoçya, Man Adası ve Channel Adaları’nda resmi sterlin tedarikçisi bulunmamaktadır. Bu durum kimi zaman sterlin temininde sorunlara yol açabileceğinden farklı bankalara sterlin basma yetkisi verilmiştir fakat bu bankalardan çıkan sterlinler sadece senet görevi görebilir. Bir risk de bu sterlinlerin kabul görmeme ihtimali vardır.

Güney Georgia Adaları, Falkland Adaları, Güney Sandwich Adaları, Cebelitarık, İngiliz Arktika Bölgesi, Ascension, Saint Helena, Birleşik Krallık gibi ülkeler sterlinin resmi kullanıcıları arasında yer almaktadır. Man Adası, Zimbabve, Guarnsey ve Pitcairn Adaları ise resmi olmayan sterlin kullanan ülkelerdir.

Sterlin Gücünü Nereden Alıyor?

Ekonomisinin büyük kısmını hizmet sektöründen karşılayan İngiltere, Birleşik Krallıktaki en güçlü üyedir. Avrupa Birliği’nde olduğu zamanlar ise birlik içerisindeki en büyük üçüncü ekonomiye sahipti. Coğrafi açıdan ise düzlük bir alana kurulu olan ülke, bu durumu avantaja çevirerek sanayiye önem vermiştir.

Sterlin

Sterlini ayakta tutan birçok etmen olduğu gibi bunlardan biri de ülkenin siyasi yapısıdır. İngiltere’yi yönetim olarak ayakta tutan sistem, anayasa temelli meşruti monarşi sistemidir. Mevcut yönetim sistemi siyasi açıdan istikrarı sağladığı gibi bu istikrar ekonomiye de yansımaktadır.

Bir diğer faktör de bahsedildiği üzere İngiltere ekonomisinin gücünü günübirlik unsurlardan değil de daimi halde işleyen sanayiden almasıdır. Bu sayede halk içerisinde gerekli istihdam sürekli olarak sağlanmakta, bu da istikrara katkı sağlamaktadır. Ekonominin gücünü sanayiden almasının bir diğer yararı da dışa bağımlılığı azaltarak sterlinin mevcudiyetini koruyup ülkeden çıkan dövizi azaltmasıdır. Böylece sterlin gücünü korumaya sürekli şekilde devam etmektedir.

Türkiye ve Sterlin İlişkisi

Sunulan 2019 verilerine göre Birleşik Krallık, en çok ihracat yaptığımız ikinci, en çok ithalat yaptığımız dokuzuncu ülke olarak yerini almıştır. Yine kendinden bir önceki yıla göre ihracat oranı %2, ithalatımız %27 azalmıştır. Bu azalmalar ikili ticaret hacmini %12 daraltmıştır. Fakat bu dalgalanmalara rağmen Birleşik Krallık, %4,4’lük payla en büyük altıncı ticari ortağımız olma özelliğini korumaktadır.

İngiltere’yle başlıca ithalat ticaretinde dizel, yarı dizel motorlar, otomobil, demir/çelik döküntü, hurdalar ve bunların külçeleriyle tedavi ve korunmada kullanılan hazır ilaçlar yer almaktadır.

İhracat kaleminde ise altın, tekstil, giyim ürünleri, elektrikli ya da elektriksiz araçlar, motorlu taşıt ve yedek parçaları, demir çelik ürünleri, izole tel, kablo ve iletkenleri yer almaktadır.